Մեկ շաբաթվա ընթացքում կարտոֆիլի ազատ շուկայական գինը բարձրացել է ոչ պակաս, քան 30 եվրոյով և կազմել 200 եվրո մեկ տոննայի դիմաց։ Ըստ կարտոֆիլի շուկայի հոլանդացի փորձագետ Կես Մաասի՝ 15 տարի անց մենք անցել ենք առաջարկի վրա հիմնված շուկայի՝ պահանջարկի վրա հիմնված շուկայի։ Belgapom-ում ասում են, որ դեռ մի փոքր վաղ է նման եզրակացություն անելը, թեև պարզ է, որ շուկայում շարժ կա։
15 տարվա մեջ առաջին անգամ
Քրիստոֆ Վերմյուլենը Belgapom-ից՝ բելգիական կարտոֆիլի առևտրի և վերամշակման մասնագիտական ասոցիացիան, նույնպես ցնցվեց անցյալ ուրբաթ, երբ Belgapom-ի գնանշումը հանկարծակի բարձրացավ մինչև 200 եվրո մեկ տոննայի համար: «Պարզ էր, որ թանկացում է սպասվում»,- ասում է նա VILT-ի հետ զրույցում։ «Բայց ես չէի սպասում, որ աճն այդքան նշանակալի կլինի, իրականում համեմատաբար վաղ սեզոնին»:
Նիդեռլանդներում, որտեղ ազատ շուկայական գները դեռևս ցածր են բելգիական մակարդակից, բելգիական կարտոֆիլի շուկայում շարժը դիտվում է կասկածանքով։ «Վերջին 15 տարիների ընթացքում ես երբեք չեմ տեսել, որ կարտոֆիլի շուկան այնքան արագ փոխվի, որքան վերջին երեք ամիսներին», - ասում է Հոլանդական DCA Group-ի տնօրեն Քիս Մաասը, որը մասնագիտացած է գյուղատնտեսական շուկաներում շուկայի վերլուծության և ռիսկերի կառավարման մեջ:
Որպես կարծիք Boerenbusiness-ի մասին , DCA-ի լրատվական կայքը, նա եզրակացնում է, որ կարտոֆիլի շուկան առաջարկի շուկայից վերածվել է պահանջարկի վրա հիմնված շուկայի: «Տարիներ շարունակ ԵՄ-ի 4-ում (Նիդեռլանդներ, Բելգիա, Գերմանիա և Ֆրանսիա) կարտոֆիլ վերամշակողները ավելի քան բավարար քանակությամբ կարտոֆիլ ունեին: Նրանք միշտ աճում էին ավելին, քան անհրաժեշտ էր: Այդ կերպ նրանք ձեռքը պահեցին անիվի վրա»,- ասում է Մաասը։ «Բայց նույնիսկ կորոնայի ժամանակներում վերամշակողները շարունակել են կառուցել իրենց գործարանների վրա: Միայն անցած երկու տարում ավելացել է 750,000 հազար վերամշակման հզորություն»։
Հասել է բեկման կետը
Երբ կա ավելի շատ վերամշակման հզորություն և ավելի մեծ պահանջարկ կարտոֆիլի համար, քան աճեցվում է ԵՄ 4-ում, նա կարծում է, որ հասել է բեկումնային կետին: Անցյալ տարի այս էֆեկտն ամրապնդվեց ցանքատարածությունների 6 տոկոսով կրճատմամբ և ինտենսիվ մշակման պրակտիկայի և եղանակային ծայրահեղությունների աճի արդյունքում տատանվող բերքատվության պատճառով:
Մաասը համոզված է, որ ԵՄ-ի 4-ում ակրերը պետք է աճեն 12-ից 15 տոկոսով գալիք տարում կարտոֆիլի պահանջարկը բավարարելու համար: Մի բան, որը նա քիչ հավանական է համարում։ «Որտե՞ղ պետք է աճեցնել այդ կարտոֆիլը»: նա զարմանում է. «Նիդեռլանդները կարծես թե տարածք չունի, և բավականին մեծ թվով աճեցնողներ դուրս են մնացել: Ըստ երևույթին, աճը չի գալիս նաև Բելգիայից: Ի վերջո, կոլեկտիվ հայտի ճշգրտումները սեզոնային վարձակալությունն էլ ավելի են դժվարացրել ֆլամանդացի կարտոֆիլագործների համար: Հետո միայն հույսը մնում է Ֆրանսիայում՝ Եվրոպայում կարտոֆիլի նոր դրախտը վերամշակողների համար։ Այնտեղ դեռ հնարավորություններ կան, բայց հացահատիկի բարձր գինը, կարծես, այդտեղ էլ է գործի գցում»:
Ես երբեք չեմ տեսել, որ վերամշակողները մրցակցեն պայմանագրային գներով: Պայմանագրային գների բարձրացումն այս ընթացքում մահացու մեղք էր, հիմա արդեն երկու անգամ է տեղի ունեցել Kees Maas – DCA Group-ի տնօրեն
Աճողներ ղեկին
DCA տնօրենը նշում է, որ պրոցեսորների նյարդայնությունը մեծանում է. «Ես երբեք չեմ տեսել, որ վերամշակողները մրցակցեն պայմանագրային գներով: Նախկինում պայմանագրային գների բարձրացումը նախկինում մահացու մեղք էր, այժմ երկու հոլանդական վերամշակողներ այս ընթացքում արդեն բարձրացրել են իրենց պայմանագրերի գները։ Կարծես ֆրիի համար պատերազմ է մղվում»,- ասում է Մաասը։
Նա համոզված է, որ այգեպանները վերջապես նորից վերահսկողություն կվերցնեն։ «Ինքներդ որոշեք՝ ինչ պայմաններ ունեք, ինքներդ որոշեք՝ ստորագրո՞ւմ եք, թե՞ ոչ։ Հնարավորությունները կան»,- հնչում է: Մաասը խորհուրդ է տալիս աճեցնողներին մի կողմ թողնել իրենց վախերը, որոնք պայմանագրերի կնքման ամենամեծ դրդապատճառն են, ըստ DCA-ի վերջին 10 տարիների հետազոտությունների: «Խելոք եղեք, հավաքեք տասը ֆերմեր և համատեղ մեծ ծավալ առաջարկեք երեք տարբեր գործարանների և վաճառականի։ Դուք կզարմանաք, թե այդ դեպքում ինչ կարող է լինել»,- սա է նրա խորհուրդը։
Առաջարկը և պահանջարկը հավասարակշռված են
Belgapom-ում գիտակցում են, որ վերջին շաբաթներին կարտոֆիլի շուկայում մեծ տեղաշարժ է նկատվում։ Սակայն, ըստ գործադիր տնօրեն Քրիստոֆ Վերմյուլենի, խոսել առաջարկի շուկայից դեպի պահանջարկի վրա հիմնված շուկայի փոփոխության մասին, դեռ մի փոքր վաղ է: «Ավելի շուտ կասեմ, որ առաջարկն ու պահանջարկը ավելի հավասարակշռված են դարձել, և այդ ժամանակ նյարդայնությունը կարող է մեծանալ»: Նրա խոսքով, որոշ ժամանակ պարզ էր, որ մենք գնում ենք դեպի ազատ շուկայում ավելի բարձր գներով սեզոն, սակայն իր աչքում դեռևս ապշեցնում է, որ փետրվարի սկզբին արդեն գնանշվում է մեկ տոննայի դիմաց 200 եվրո։
Վերմյուլենը նաև լսել է, որ կարտոֆիլագործներն ավելի քիչ են հակված պայմանագրեր կնքելուն՝ հաշվի առնելով շուկայի այս իրավիճակը և արտադրության ծախսերի կտրուկ աճը։ «Սակայն մեր անդամներն արել են առավելագույնը պայմանագրային գները էականորեն բարձրացնելու համար: Բացառություն չէ 15-20 տոկոսի աճը»,- ասում է նա։ Նրա կարծիքով, փոփոխված օրենսդրությունը, որը դժվարացնում է սեզոնային վարձակալության պայմանագիրը, ուղղակի ազդեցություն չունի։ «Դա կարող է լինել հաջորդ տարվանից: Սակայն սեզոնային վարձակալության հետ կապված այս փոփոխությունների մասին վերջին խոսքը դեռ չի ասվել։ Ագրոֆրոնտում էլ դա բոլորովին չի բավարարվում»։
Եթե մանրածախ առևտրով զբաղվողները դեռ ցանկանում են տեղական, բարձրորակ արտադրանք, նրանք պետք է լրջորեն մտածեն: Այս պատմության մեջ նրանց գլխում մեկ կիլոգրամից ավելի կարագ կա Քրիստոֆ Վերմյուլեն - Belgapom-ի գլխավոր տնօրեն
Մուրճի և կոճի միջև
Ինչպես վերամշակող արդյունաբերության մնացած հատվածը, կարտոֆիլի վերամշակողները նույնպես գտնվում են մուրճի և կոճի միջև, ասում է Belgapom-ի գործադիր տնօրենը: «Մեր անդամները շատ դժվարությամբ են փոխանցում իրենց հաճախորդներին հումքի, էներգիայի, աշխատավարձի և այլնի ավելացած ծախսերը։ Դա շատ դժվար պատմություն է», - հնչում է:
Վերմյուլենը մանրածախ վաճառողներին կոչ է անում ստանձնել իրենց պատասխանատվությունը: «Շորթող զեղչերով ակցիաները պետք է դադարեցվեն։ Եթե դեռ տեղական, որակյալ արտադրանք են ուզում, պետք է վերանայեն։ Այս պատմության մեջ մանրածախ առևտրի գլխին ավելի քան մեկ կիլոգրամ կարագ կա»,- իր վրդովմունքն է արտահայտում նա։
Նա, ի թիվս այլ բաների, վերաբերում է Lidl-ի գործողությանը, որն այժմ գործում է: «Lidl-ը ներկայումս XXL տոպրակներ չիփս է վաճառում մեկ կիլոգրամը 0.50 եվրոյով: Տեսակավորված, լվացված ու փաթեթավորված, ոչ ոք դրանից փող չի կարող աշխատել, չէ՞: Մատակարարների վրա ճնշում է գործադրում մանրածախ առևտրի հատվածը, որպեսզի նրանք մասնակցեն նման ակցիաներին, հակառակ դեպքում նրանք դուրս կշպրտեն»: Ըստ Վերմյուլենի՝ հրատապ անհրաժեշտություն կա վերջ դնել այս անարդար կոմերցիոն գործելաոճին։
Source: Գյուղատնտեսական բիզնես / սեփական հաշվետվություն